Alerjik Rinit toplumda çok sık görülen atopik kronik bir hastalıktır. Burunda akıntı kaşıntı hapşırma ve burun tıkanıklığı yakınmalarının ön planda olduğu hastaların okul performansları düşüren iş gücü kaybına neden olan klinik bir tablodur. Bu şikayetler arka arkaya iki veya daha fazla gün ve günde bir saatten daha fazla sürmektedir. Beraberinde sıklıkla göz boğaz ve kulak yakınmaları eşlik eder, bir çok hastalığı (astım, rinosinüzit ve orta kulak iltihabı) olumsuz yönde etkileyebilir veya ortaya çıkmasına zemin hazırlayabilir.

Alerjik Rinitli hastalarda alerjenlere karşı IgE yanıtı oluşması ile burun mukozasının iltihabı reaksiyonu ortaya çıkar. Bu enfeksiyonsuz iltihap sonucu alerjik rinit şikayetleri gelişir. Ayrıca alerjenler dışında enfeksiyonlar, hormonal dengesizlikler, bazı ilaçlar ve burun yapısındaki anatomik değişiklikler benzer şikayetlere yol açabilir, ayırcı tanısı bizim için çok önemlidir çünkü tedavi yaklaşımı değişmektedir.

Hastalık ortaya çıktığı zaman olarak yıl boyu (pereneal) veya mevsimsel (saman nezlesi) olabilir. Mevsimsel alerjik rinit en sık polenlere bağlı olarak ortaya çıkar. Belirli dönemlerde duyarlı olunan alerjenler havada varsa şikayetler görülür, diğer zamanlarda yakınma yoktur. Şikyetlerr polenlere bağlı olduğu için bölgeler arasında da farklılıklar gözlenebilir. Perennial (yıl boyu) alerjik riniti olan hastalarda daha uzun süreli yakınmalar vardır ve genelde ev içi alerjenlere karşı duyarlılık söz konusudur. Ev tozu akarları, kedi köpek gibi evcil hayvan alerjenleri, mantar-küf sporları gibi ev içinde bulunan alerjenler yıl boyu semptomlara neden olur.

Astım ve alerjik rinit tek hava yolu ve tek hastalık olarak kabul edilmektedir. Alerjik rinitli hastalarda astım sık görülmektedir. Rinit varlığında astımın kontrolü zorlaşır. Mutlaka her ikisi birlikte tedavi edilmelidir. Alerjik riniti olan hastalar alerjenlerden başka sigara dumanı, keskin kokulara maruz kaldıklarında ya da aşırı sıcak ve nemli ortamlarda da şikayetleri olabilir.

Kronik riniti olan hastaların üçte biri alerjik değildir. Bulguları alerjik nezleye benzerlik gösterir ve burun mukozaları şiş ödemli ve devamlı burun akıntıları olabilir. Daha çok erişkinlerde görülür. Alerjenlere IgE yanıtı olmadığı için deri prik testleri negatiftir ve serumda alerjene özgü IgE saptanamaz.

Bazı kişilerde ısı veya nem değişikliği olduğunda nezle şikayetleri başlar. Vazomotor Nezle olarak adlandırılan nedeni belli olmayan bu durumda burun tıkanıklığı ve geniz akıntısı görülür. Bu belirtiler aynı zamanda sigara dumanına ve keskin kokulara (parfüm dahil) maruz kalındığında ve duygusal bozukluk durumunda da ortaya çıkabilir.

Rinitis medicamentosa olarak adlandırılan, uzun süre dekonjestan içeren burun spreyi veya kokain kullananlarda da rinit bulguları görülebilir. Dekonjestan içeren burun spreyleri aşırı uzun süre kullanıldığında tam tersi etki yapıp burun tıkanıklığına neden olabilir. Bu şekilde yan etki oluşan hastaların doktoru ile temasa geçerek burun spreylerini yavaş yavaş azaltmaları gerekir.

Bazı kişilerde hormonal nedenler ile rinit semptomları ortaya çıkabilir. Bu tür nezle hormonlardaki değişiklikler ile birlikte görülür. Bu durum genellikle gebelik sırasında, ergenlikte, adet dönemlerinde veya hipotiroidi durumlarında ortaya çıkar. En önemli belirtili ciddi burun tıkanıklığıdır.

Alerjik Rinitte Tanı

Diğer tüm alerjik hastalıklarda olduğu gibi rinit tanısının konulmasında da hastanın öyküsü çok önemlidir. Şikayetlerin gün içinde ortaya çıkma zamanı ve süresi, mevsimsel özellikleri, tetikleyen faktörler, eşlik eden göz yakınmaları veya astım bulgularının olup olmaması tanı ve klinik izlem açısından çok önemlidir. Fizik muayenede burun mukozası ödemli ve hafif soluktur. Su gibi akıntı gözlenebilir.

Tetikleyicilerin belirlenmesi amacıyla deri prik testleri yapılır. Kanda alerjenlere karşı oluşan spesifik IgE düzeyi gösterilebilir. Hastanın durumuna göre ayırıcı tanı için endoskopi ve sinüs tomografisi çekilebilir. Alerjik rinit semptomlarınız varsa alerji ve immünoloji uzmanı tarafından değerlendirilmeniz gerekmektedir.

Alerjik Rinit Tedavisi

Alerjik rinit varlığında tetikleyiciler belirlenmiş ise bunlardan korunmak ilk basamak tedavidir. İlaç tedavisinde  kortizonlu (kortikosteroid) spreyler ve tuzlu su ilk basamak etkin yöntemdir. Burunda tıkanıklığı çok belirginse ilk başta dekonjestanlar kısa süreli (dört günden az) kullanılabilir. Antihistaminler (ağızdan ve sprey) de beraberinde verilebilir. Akıntı çok fazla ise ipratropium burun spreyleri faydalı olabilir.

Alerjik riniti mevsimsel olanlarda bu ilaçlar oldukça etkilidir. Bu hastalarda mevsim öncesi tedavi başlanması ile semptomları önlenebilir ya da mevsimi daha hafif şikayetler ile geçirmesi sağlanabilir.

İmmünoterapi (aşı tedavisi) alerjik rinit tedavisinde kullanılabilir. İyi seçilmiş hastalarda immünoterapi hem hastalığın tedavisinde hem de gelişebilecek astım gibi hastalıkların önlenmesinde etkili olabilir. Hasta seçimi immunoterapinin  başarısında son derece önemlidir. Uzun bir süreli (3-5 yıl) bir tedavi seçeneği olduğundan başlarken alerji ve immünoloji uzmanı ile birlikte karar verilmelidir.